Het is niet nodig om voorafgaand aan uw bezoek een ticket te reserveren voor de Jan Mankes tentoonstelling.
uiting geven aan geestelijk leven
wegens succes verlengd t/m 24 augustus
Museum Belvédère en Museum Arnhem presenteren een tentoonstellingstweeluik rond het oeuvre van Jan Mankes (1889-1920). De kunstenaar woonde en werkte van 1909 tot 1915 in Friesland en vestigde zich in de laatste jaren van zijn leven in het Gelderse Eerbeek. De twee exposities in Arnhem en Oranjewoud geven een representatief overzicht van een van de meest bijzondere kunstenaars die werkzaam waren aan het begin van de twintigste eeuw.
Binnen de Nederlandse schilderkunst neemt Mankes een unieke plaats in. Zijn inlevingsvermogen zorgt voor het dromerige en doorleefde werk waarmee hij zo geliefd is geworden. Hij wordt gezien als een belangrijke sleutelfiguur tussen de negentiende en twintigste eeuw, en bijzonder is zijn verwantschap met de Tachtigers, het symbolisme en magisch realisme.
Museum Belvédère
Jan Mankes - uiting geven aan geestelijk leven
Museum Belvédère concentreert zich in de tentoonstelling uiting geven aan geestelijk leven voornamelijk op het werk dat Mankes maakte in 1909-1915, de periode waarin hij woonde in het Friese dorp De Knipe en inspiratie ontleende aan de omgeving waar Museum Belvédère is gevestigd.
Zijn kunstenaarsmentaliteit vindt weerklank in het werk van Oscar Voch (1962).
Museum Arnhem
Jan Mankes - verstilling & strijd
Museum Arnhem legt in haar tentoonstelling de nadruk op een overzicht van Mankes’ werk en brengt dat in relatie tot werk van hedendaagse kunstenaars en tijdgenoten; kunstenaars die hem inspireerden en kunstenaars die op hun beurt inspiratie vonden in zijn werk.
De focus van de tentoonstelling ligt op zingeving en verstilling in onrustige tijden. lees verder
De Friese jaren
Jan Mankes vestigde zich in 1909 met zijn ouders in De Knipe en ontwikkelde daar zijn fijnzinnige schilderkunst. Inspiratie vond hij in het landelijke gebied van Oranjewoud, dat te bereiken was via de Woudsterweg, waarop huize Mankes uitkeek, en op het erf aan de achterzijde van de woning. Daar observeerde en schetste hij de vogels en andere kleine dieren, om de voorstudies in zijn atelier uit te werken in schilderijen. Daarnaast maakte hij in De Knipe zijn eerste zelfportretten en portretten van de ouders.
De tentoonstelling in Oranjewoud geeft inzicht in de drie belangrijkste thema’s binnen Mankes’ werk – landschappen, het portretten en dieren – en zijn artistieke ontwikkeling tot aan 1915, het jaar waarin hij trouwt met Anne Zernike en De Knipe verruilt voor Den Haag.
Bruiklenen
In Museum Arnhem en Museum Belvédère zijn topstukken te zien uit onder anderen het Rijksmuseum Amsterdam, Centraal Museum Utrecht, Kunstmuseum Den Haag, Museum More Gorssel en verschillende particuliere collecties.
Deze dubbeltentoonstelling zal in beide musea plaatsvinden van 25 januari tot en met 24 augustus 2025.
In deze documentairefilm van Albert Jensma en Jan Bensliman komt directeur Han Steenbruggen aan het woord over de tentoonstelling Jan Mankes - uiting geven aan geestelijk leven.
Documentaire Voelbaar Licht over Jan Mankes
Meer Jan Mankes? Journalist/filmmaker Jaap Mees heeft een documentaire gemaakt over de fijnschilder. In zijn documentaire Voelbaar Licht bespreekt Mees het werk en de betekenis van Mankes aan de hand van bijdragen van beeldend kunstenaars, schrijvers en kunsthistorici. De documentaire is te koop voor €10,00 via Vimeo. U kunt het wachtwoord opvragen door een mail te sturen naar: jaapmees@online.nl. Jaap Mees studeerde aan de Academie voor de Journalistiek in Tilburg (afgestudeerd schrijvende pers) en regie en scenario aan de London International Filmschool.
1889: Jan Mankes wordt op 15 augustus te Meppel geboren als jongste zoon Van Beint Mankes en Jentje Mankes-Hartsuiker. Het gezin telt drie kinderen: Popje, Cornelis en Jan.
1904: Hij behaalt het diploma van de driejarige HBS en treedt in dienst bij een plaatselijk huisschildersbedrijf. Het gezin verhuist naar Delft, alwaar Jan Mankes besluit tekenlessen te volgen.
1905: Hij wordt aangenomen als leerling op het atelier voor gebrandschilderd glas ’t Prinsenhof te Delft waar hij zich opwerkt tot volleerd glasschilder. Hij volgt de avondcursus decoratief tekenen aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag.
1906: Jan Mankes breekt het tweede studiejaar aan de Academie voortijdig af vanwege zijn bijziendheid en begint voor zichzelf te schilderen. Hij bezoekt musea en kunsthandels en verdiept zich in de geschiedenis van de beeldende kunst.
1908: Jan Mankes verlaat het atelier ’t Prinsenhof en besluit kunstschilder te worden. Hij richt een atelier in op de zolder van zijn ouderlijk huis. Hij houdt op zijn atelier kippen en konijnen en bekwaamt zich in het schilderen van dieren.
1909: Hij komt in contact met de kunstenaar Bernard Schregel die tien schilderijen van hem koopt. Als zijn vader de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, verhuist Jan Mankes met zijn ouders naar het dorpje, even ten oosten van Heerenveen. In het huis, vlak tegenover de verbindingsweg tussen De Knipe en Oranjewoud, richt hij aan de achterzijde zijn atelier in. Hij bezoekt met regelmaat Den Haag om zijn contacten in de kunstwereld verder uit te breiden. Zo bezoekt hij onder anderen de kunstenaars Floris Verster, Willem van Konijnenburg en Theo Van Hoytema. De laatste twee kopen werk van hem.
Mankes leert kunsthandelaar Jan Schüller kennen, die zijn werk vanaf dan met regelmaat exposeert. Op advies van Bernard Schregel bezoekt Mankes ook de Haagse collectioneur Aloysius Pauwels. De twee raken nauw bevriend. Pauwels ontpopt zich als Mankes’ mecenas en zendt de kunstenaar regelmatig schildersmaterialen, boeken en levende dieren om te schilderen. Van hun intensieve correspondentie zijn de brieven van Mankes aan Pauwels bewaard gebleven.
1910: Jan Mankes exposeert voor het eerst werk van zijn hand: hij neemt deel aan de Tentoonstelling van schilderijen en aquarellen door Moderne Hollandsche en Fransche Meesters in de Kunstzalen Schüller in Den Haag. Een jaar later volgt zijn eerste solotentoonstelling aldaar. Tussen 1910 en 1920 neemt Mankes deel aan vele exposities in kunsthandels en toonzalen van kunstlievende verenigingen in onder andere Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht.
1910-1912: Hij reist veel tussen De Knipe en Den Haag en verblijft van oktober 1911 tot februari 1912 zelfs enkele maanden achtereen in de residentiestad.
1913: Mankes leert Annie Zernike kennen, die twee jaar eerder werd aangesteld as predikante – en daarmee de eerste vrouwelijke dominee in Nederland was – van de Doopsgezinde Gemeente in De Knipe.
1914: Annie Zernike en Jan Mankes verloven zich.
1915: Op 30 september treedt hij in het huwelijk met Annie Zernike. Zij neemt afscheid als predikante. Het echtpaar betrekt in oktober een bovenwoning in Den Haag. Jan en Annie hangen progressieve ideeën aan met betrekking tot geloof, anti-militarisme, geheelonthouding en vegetarisme.
1916: Er wordt bij Jan Mankes tuberculose geconstateerd. Op aanraden van zijn arts verhuist het echtpaar naar Eerbeek, aan de rand van de Veluwe. In oktober van dat jaar overlijdt zijn vader.
1918: In maart wordt zoon Beint Mankes geboren. Eind oktober wordt Jan Mankes getroffen door de Spaanse griep. Hij herstelt, maar blijft bedlegerig. Museum Teylers in Haarlem koopt als eerste museum een werk aan van Jan Mankes: een getekend portret van zijn vrouw Annie.
Verlenging
Tot en met 22 juni was Jan Mankes in samenhang te zien met de fotografische werken van hedendaagse geestverwant Oscar Voch. Speciaal voor de verlenging zal Oscar Voch plaatsmaken voor tekeningen van Sabine Liedtke en impressies van natuurgebied De Deelen van Christiaan Kuitwaard & Bruno van Dijck. Ieder op hun eigen wijze vinden de kunstenaars inspiratie in de natuur en zoeken naar verstilling.
28 juni – 21 september
Sabine Liedtke (Drachten, 1971) studeerde aan Academie Minerva in Groningen. Zij maakt tekeningen in uiteenlopende formaten op diverse papiersoorten. In haar werk richt ze zich op details uit de natuur, die ze uit hun context haalt en vaak herhaald weergeeft. Liedtke kiest met zorg een beeldtaal die zowel figuratieve als abstracte vormen omvat. Haar tekeningen worden opgebouwd door het repetitief zetten van lijnen of stippen. Hoewel haar werken een realistische basis hebben, draait het uiteindelijk om het gevoel dat ze oproepen.
28 juni – 21 september
Ten noorden van Heerenveen ligt het natuurgebied De Deelen. Het is een samenspel van open water, moerasbosjes en smalle graslanden ontstaan door veenwinning voor de turfproductie. In 2023/24 trokken Bruno Van Dijck (1953) en Christiaan Kuitwaard (1965) er samen naartoe om te schilderen. In de tentoonstelling zijn hun impressies van De Deelen te zien.
Het tentoonstellingstweeluik zal vergezeld gaan van een uitvoerige publicatie Jan Mankes mooie dingen zijn zoo eenvoudig met teksten van Stefan Kuiper, Froukje Pitstra, Marlene Deutinger en een herzien overzicht van Mankes’ volledige oeuvre door Jan de Lange en Maarten van Doremalen. Uitgebracht in samenwerking met Waanders Uitgevers.
Met dank aan
Met dank aan alle bruikleengevers, de Ottema-Kingma Stichting, de Boersma-Adema Stichting, de Julia Jan Wouters Stichting, Stichting Beringer Hazewinkel, Zeemist, Steven Michaan, de Provincie Fryslân, de Gemeente Heerenveen en FB Oranjewoud.
In de media
Omrop Fryslân
21-01-2025
Ronnie Porte – Jan Mankes combineerde moderne denkbeelden met traditie
Verslaggever Ronnie Porte geeft een kijkje achter de schermen. Hij bezocht Museum Belvédère tijdens de opbouwperiode en interviewt directeur Han Steenbruggen.
Leeuwarder Courant
24-01-2025
Dirk van Ginkel – Schemervondst
Dirk van Ginkel is in gesprek met kunsthistoricus en Volkskrant-journalist Stefan Kuiper. Kuiper schreef speciaal voor de tentoonstellingscatalogus het essay 'Langs schemerlanden en manedreven, Jan Mankes als avondschilder'.
Elsevier (EW Magazine)
01-02-2025
Riki Simons – Lang genegeerde kleine juweeltjes
"De huidige herwaardering voor alles wat met natuur te maken heeft, vindt een vroege voorloper in Jan Mankes en de liefde en zorg waarmee hij dieren en de natuur in zijn omgeving bestudeerde en vastlegde."
HP/De Tijd
20-01-2025
Arjan Peters – Jan Mankes probeerde 'niet alles te weten, maar echt iets te weten'
"De hele wereld stond in brand, en Jan schilderde een muis, de wandelweg naar Oranjewoud en dophei in een vaasje?"
NOS Nieuwsuur
31-01-2025
Jan Mankes is al ruim 100 jaar dood, maar krijgt nu een spraakmakend eerbetoon in musea in Arnhem en Heerenveen. De schilder werd maar 30 jaar oud, toch maakte hij ongeveer tweehonderd kunstwerken. Vaak waren dat portretten en dieren.
de Volkskrant
23-01-2025
Stefan Kuipers – Het beroemde, tere ‘Zelfportret met uil’ van Jan Mankes is opgeknapt – een gelukkige zet
Zelfportret met uil, het onbetwiste meesterwerk van Jan Mankes, oogt frisser en sprankelender dan ooit. Het werd gerestaureerd voor een dubbeltentoonstelling over de schilder, die in zijn korte leven naam maakte met vele ‘koninklijk tere’ dierenportretjes.
Het Parool
27-01-2025
Kees Keijer – Dubbelexpositie Jan Mankes: altijd op zoek naar de ziel van dingen
Schilder Jan Mankes (1889-1920) werd maar dertig jaar oud, wat heeft bijgedragen aan de mythevorming rondom zijn kunstenaarschap. Nu is er een dubbeltentoonstelling in Museum Belvédère en Museum Arnhem.
Trouw
28-01-2025
Joke de Wolf - Wat maakt het werk van Jan Mankes zo geliefd?
Twee musea, in Arnhem en Heerenveen, laten het werk van Jan Mankes (1889-1920) zien. Succes verzekerd, de schilder heeft veel fans. Kunsthistoricus Joke de Wolf geeft vijf redenen.
Collect februari 2025
31-01-2025
Frederik F. Barends – Jan Mankes, Hollands meest verstilde schilder
Jan Mankes (1889-1920) was een kunstenaar wiens geest tot in de ziel der dingen trachtte door te dringen. Er is zelfs weleens opgemerkt dat daardoor in zijn werk een atmosfeer van reine vroomheid hangt. Dat is misschien iets te veel gezegd, maar het valt niet te ontkennen dat het de aanwezigheid van een zekere gevoeligheid is die zijn werk in veel kringen zo geliefd maakt. Anderen zullen het een verdroomd realisme noemen. Hoe het ook zij, Mankes merkte ooit over zijn werk op: “Het spirituele is hoofdzaak en daaraan is het picturale ondergeschikt.” Zijn werk is nu te zien in twee musea.
De Kunstkrant
Mei/juni 2025
Wim van der Beek - Jan Mankes: mooie dingen zijn zo eenvoudig
Melancholische schemerschilderijen in Arnhem en Heerenveen.
Geweest:
25 januari – 22 juni 2025
Complementair aan de tentoonstelling Jan Mankes - uiting geven aan geestelijk leven wordt fluisteringen getoond, met werk van een hedendaagse geestverwant van Jan Mankes: de Nederlandse kunstenaar Oscar Voch (1962). In zijn digitaal fotografische werk toont de kunstenaar verwante verstilde beelden en ingetogen stillevens, vervuld van eenzelfde tijdloosheid.
Aan de basis van de fotowerken van Voch staan grafiek, schilderkunst en fotografie. Met behulp van de computer voegt hij met de hand en met de camera gemaakte beelden samen tot digitale kunstwerken met een geheel eigen poëtische sfeer, die is vervuld van mystiek en weemoed. Zijn fotowerken zijn doorgaans het resultaat van vele voorstudies en eindeloos zoeken naar verstilling, zeggingskracht en stemming.
In deze documentairefilm van Albert Jensma en Jan Bensliman komt beeldend kunstenaar Oscar Voch te midden van zijn tentoonstelling aan het woord.
Oranje Nassaulaan 12
8448 MT Heerenveen-Oranjewoud
0513-644999
info@museumbelvedere.nl
aanmelden voor nieuwsbrief
